“ΧΡΟΝΟΣ: ΔΩΡΟ ΚΑΙ ΚΑΘΗΚΟΝ”

Ὁ ἐρχομός ἑνός καινούργιου χρόνου μᾶς ὁδηγεῖ κάποτε νά συγκεντρώσουμε τή σκέψη μας στήν ἔννοιά του. Ἀπό τήν ἐμπειρία νά πᾶμε στήν γνώση. Ἀπό τίς ἀλλαγές καί τή φθορά πού παρατηροῦμε γύρω μας, εἰς ἑαυτούς καί ἀλλήλους, νά ἀναζητήσουμε μέ περιέργεια τό “εἶναι” του, ὅπως λέγουν γιά πολλά πράγματα οἱ φιλόσοφοί μας.

Ἄς προχωρήσουμε, λοιπόν, στό πεδίο τοῦ πνεύματος καί χωρίς νά μπλέξουμε στά δύσκολα μονοπάτια του ἄς ἀναζητήσουμε τήν ἔννοια χρόνος. Χρόνος, σύμφωνα μέ κάποιον ὁρισμό, «ἐννοεῖται ἡ ἀκαθόριστη κίνηση τῆς ὕπαρξης καί τῶν γεγονότων στό παρελθόν, τό παρόν, καί τό μέλλον, θεωρούμενη ὡς σύνολο». Γιά τόν ἁπλό, τόν πρακτικό ἄνθρωπο ἡ περιστροφή τῆς γῆς γύρω ἀπό τόν ἄξονά της παρέχει τίς μονάδες μέτρησης τῆς ἡμέρας (διαιρεμένης σέ ὧρες) καί ἡ περιφορά της γύρω ἀπό τόν ἥλιο (πού ὁρίζει τό ἕνα ἔτος) ἀποτελοῦν ἱστορικά τίς ἀρχικές ἡμερολογιακές μονάδες. Ἡ ἀνθρώπινη ὅμως, ἡ ἔμφυτη περιέργεια, δέν ἀναπαύθηκε στήν πρακτική θεώρηση τοῦ χρόνου μέ ὁδηγό τόν ἥλιο ἤ τήν σελήνη. Ἀνέκαθεν φιλόσοφοι καί διάφοροι ἐπιστήμονες (φυσικοί κυρίως, ὅπως ὁ πολύς Αἰνστάιν) ἐρεύνησαν ἐπισταμένως τήν ἔννοια τοῦ χρόνου προσπαθώντας μέ τά δεδομένα τῆς λογικῆς νά τήν κάμουν πιό συγκεκριμένη, λιγότερο ἀφηρημένη ἔννοια. Πενιχρά ὅμως καί ἀκόμη πιό ἀόριστα τά ἀποτελέσματα τοῦ μόχθου των. Ἕνας μάλιστα δικός μας ἄνθρωπος, φιλόσοφος καί θεολόγος , ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος διετύπωσε ὡς ἑξῆς αὐτήν τήν κατάσταση: «Τί εἶναι, λοιπόν, ὁ χρόνος; Ἄν δέ μέ ρωτᾶ κανείς, γνωρίζω. Ἄν, ὅμως,, θέλω νά τό ἐξηγήσω σέ κάποιον πού μέ ρωτᾶ, δέ γνωρίζω. Ἀλλά σέ κάθε περίπτωση τολμῶ νά πῶ πώς τοῦτο γνωρίζω. Ἄν τίποτε δέν τελείωνε, δέ θά ὑπῆρχε παρελθόν. Ἄν τίποτε δέν πλησίαζε, δέ θά ὑπῆρχε μέλλον. Ἄν τίποτε δέν ὑπῆρχε, δέ θά ὑπῆρχε καί παρόν. Ὅμως, πῶς εἶναι δυνατόν νά ὑπάρχει τό παρελθόν καί τό μέλλον, ἀφοῦ τo παρελθόν πέρασε καί τό μέλλον δέν ἔχει ἔρθει ἀκόμη;».

Καί ἐρχόμαστε τώρα στή Θεολογία μας. Πιστεύουμε ὅτι ὁ Θεός εἶναι ὁ δημιουργός τῶν πάντων, «ὁρατῶν καί ἀοράτων» ἀκόμα καί τοῦ χρόνου. Ὁ πάνσοφος Δημιουργός ὁδηγεῖ τόν κόσμο μέσω τῆς χρονικότητας πρός τόν σκοπό γιά τόν ὁποῖο τόν ἔπλασε. Αὐτή ἡ χριστιανική διδασκαλία ὁρίζει, ὅτι ὁ χῶρος καί ὁ χρόνος εἶναι δημιουργήματα τοῦ Θεοῦ καί δέν ὑπῆρχαν πρίν τήν δημιουργία τοῦ κόσμου. Τί ὑπῆρχε λοιπόν πρίν τήν δημιουργία τοῦ κόσμου; Ἡ ἁπλοϊκή (καί σωστή) ἀπάντηση εἶναι: μόνο ὁ Θεός.

Ἔτσι ὁ ἱστορικός, φθαρτός καί προσωρινός γιά τήν ἀνθρώπινη ὕπαρξη χρόνος ἀποτελεῖ ἕνα νέο ἄθλημα γιά νά δοκιμάσει ὁ ἄνθρωπος νά περάσει, σύν Θεῶ, στό μεταϊστορικό, στό ἄφθαρτο, στό αἰώνιο. Ὁ Θεός, ἑπομένως, «ὁ πάσης Δημιουργός της κτίσεως, ὁ καιρούς καί χρόνους ἐν τῆ ἰδία ἐξουσία θέμενος» δημιουργεῖ, διατηρεῖ καί ἐπιτρέπει στόν χρόνο νά ὑπάρχει πρός παιδαγωγία τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ ἄνθρωπος, τό μόνο ἐλεύθερο καί λογικό ὄν, ἀποδέχεται καί διαχειρίζεται τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, διότι αὐτός εἶναι ὁ ἐκ Θεοῦ ὁρισθείς ἐργάτης καί φύλακας τοῦ κόσμου (Γέν. 2, 15).

Ὁ Ἀπ. Παῦλος, ἀπευθυνόμενος στούς Χριστιανούς, τούς προτείνει μέ σαφήνεια: «Ἔχετε διδαχθεῖ τήν ἀλήθεια γιά τόν Χριστό, γιά νά μπορεῖτε νά ἀποβάλετε καί νά πετάξετε ἀπό πάνω σας τόν παλαιόν ἄνθρωπο, πού φθείρεται καί προχωρεῖ συνεχῶς πρός τήν ἀπατηλή ἁμαρτία καί κακία. Ἔχετε, ἀκόμη, διδαχθεῖ νά ἀνανεώνεστε μέ τά πνευματικά φρονήματα καί νά ντύνεστε τόν “καινόν ἄνθρωπον τόν κατά Θεό κτισθέντα ἐν δικαιοσύνη καί ὀσιότητι τῆς ἀληθείας» (Ἐφεσ. 4, 17- 24). Ἡ Ἀποστολική αὐτή νουθεσία ὑποδηλώνει ὅτι ἡ μετάβαση ἀπό τό χρονικό στό ἄχρονο εἰσέρχεται στή ζωή τῶν ἀνθρώπων, πού ἀγωνίζονται, ἐντός τῶν θείων ἀρετῶν, γιά κάθαρση καί ἀπόκτηση χριστομίμητων ἀρετῶν καί ἀποτελεῖ δώρημα τοῦ Θεοῦ καί ὄχι ἀνθρώπινο ἐπίτευγμα ἤ κατόρθωμα.

Ὁ κόσμος καί ὁ χρόνος ἔχουν ἀρχή καί τέλος, προορισμό δηλαδή καί «πλήρωμα» (Γαλ. 4,4). Ὁ Θεός δημιουργεῖ τό χρόνο ὡς τῶν «πάντων ποιητής, τῶν τέ αἰώνων καί πάντων τῶν ὄντων» (Ι.Δαμασκηνός). Ὁ Θεός εἶναι «ὁ τήν τοῦ χρόνου φύσιν κατασκευάσας» (Μ. Βασίλειος). Ὁ δέ ἅγ. Γρηγόριος ὁ Θεολόγος προσδιορίζει μάλιστα καί τή σχετικότητα τοῦ χρόνου, ἀφοῦ τόν ὁρίζει ὡς «τό κινήσει τινί μεριζόμενον καί μετρούμενον». Ἔτσι λοιπόν τό νέο ξεκίνημα τῆς ἀνθρώπινης Ἱστορίας, ἡ ἀπαρχή τῆς νέας χρονολόγησης καθορίζεται ἀπό τήν γέννηση τοῦ Σωτήρα Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἐκείνη ἀκριβῶς τήν στιγμή ἡ ἱστορία τέμνεται στά δύο, ἡ γέννηση τοῦ Ἰησοῦ, ἡ ἐνσάρκωσή του σέ ὑλικό σῶμα, ἀποτελεῖ τό ἱστορικό ὁρόσημο, τήν ἀφετηρία γιά μία νέα Χριστιανική ἀνθρωπότητα. Ἀπό ἐκείνη τήν στιγμή ὁ χρόνος ἀρχίζει νά κυλᾶ διαφορετικά καθώς ὑπηρετεῖ τό Θεϊκό σχέδιο, ἴσως πιό ἐλπιδοφόρα γιά τήν μικρή ἐκείνη μερίδα τῶν εὐσεβῶν πιστῶν ἐφόσον τό ὁριστικό καί ἀναπόδραστο τέλος εἶναι ἀδύνατο νά ἀποφευχθεῖ.

Καί οἱ σκέψεις αὐτές μᾶς ὁδηγοῦν στό συμπέρασμα ὅτι ὁ χρόνος, δημιούργημα τοῦ Θείου Δημιουργοῦ, ἀποτελεῖ θεικό γιά τόν καθένα μας δῶρο. Ἀλλά συγχρόνως καί καθῆκον. Καθῆκον ἀναμφισβήτητο νά ἀντιδωρήσουμε στόν φιλάνθρωπο Κύριο ὑπακοή στό ἅγιό Του Θέλημα ἀξιοποιώντας τά δικά Του ἐπίσης δωρηθέντα τάλαντα γιά τή δόξα Του καί τήν ἐπικράτηση τῆς βασιλείας Του στή γῆ. Καί ὕστερα ἀπό ὅλα αὐτά μποροῦμε ρητορικά νά ρωτήσουμε, ὑπερήφανοι γιά τήν πίστη μας: νοηματοδότησε ἄλλη φιλοσοφία ἤ ἰδεολογία καί κοσμοθεωρία τόσο ὡραῖα τήν ζωή μας; Καμία!